می‌توان این سوال را از مدرن‌ترین و بروز‌ترین بیمارستان‌های دیجیتال پرسید و ساعت‌ها به دنبال فردی جستجو کرد که بتواند به این سوال به درستی پاسخ دهد. همه ما از نام‌ها و سامی مختلفی درغوغای گفتگوهایمان استفاده می‌کنیم و کمتر در مورد معنی آن‌ها می‌اندیشیم. متاسفانه هیچ چیز بدین اندازه که ندانید با چه چیزی دارید کار می‌کنید شما را از موفقیت دور نمی‌کند!

DICOM چیست؟

سرنام DICOM نمایانگر عبارت Digital Imaging and Communications in Medicine و نشان دهنده سال‌ها تلاش به منظور ساخت جهانی‌ترین و اساسی‌ترین استانداردِ تصویربرداری پزشکی است. به عنوان نمونه، به منظور تشخیص دقیق، همه ابزارهای لازم برای نمایش دادن و پردازش تصاویر پزشکی را فراهم نموده است. همچنین برخلاف دیدگاه معمول  DICOM تنها یک ساختار تصویر یا فایل نیست بلکه پروتکلی همه جانبه به منظور انتقال داده، ذخیره سازی و نمایش می‌باشد، که طوری طراحی و ساخته شده که همه جنبه‌های عملیاتی پزشکی معاصر را پوشش دهد (به خاطر همین بسیاری DICOM را مجموعه‌ای از استانداردها می‌دانند. بی شک DICOM فرمانروای شایسته حوزه پزشکی دیجیتال کاربردی است).

 یکی دیگر از سرنام‌های مهم که ظاهرا همه سازندگان DICOM به اسامی خود متصل می‌کنند PACS یا Picture Archiving and Communication Systems می‌باشد. PACSها سیستم‌هایی پزشکی شامل سخت افزارها و نرم افزارهای مورد نیاز هستند که به منظور اجرای تصویربرداری پزشکی ساخته می‌شوند.

آنها شامل:

1. مدالیتی‌ها: دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند CT اسکن یا اولتراسوند.
2.  بایگانی‌های تصویر دیجیتال: جایی که تصاویر بدست آمده ذخیره و نگهداری می‌شوند.
3.  ایستگاه‌های کاری Workstation: جایی که رادیولوژیست‌ها تصاویر را مشاهده کرده یا بررسی می‌کنند.

وقتی که شما با دوربین دیجیتال خود (مدالیتی) بازی می‌کنید، تصاویر را در کامپیوترتان ذخیره می‌کنید (بایگانی) و برای دوستان خود می‌فرستید (بازبینی کنندگان) شما نیز دقیقا از همین مدل استفاده می‌نمایید (تصویر ۱-۱).

PACS به صورت مستقیم با DICOM در ارتباط می‌باشد، PACSها تجسم این استاندارد هستند. عملکرد PACSها براساس DICOM است که قابلیت کار با دیگر دستگاه‌ها را برای آن‌ها تضمین می‌کند. در حالی که هر بخش DICOM هدف خاص خود را دارد، PACS زیرمجموعه‌ای از DICOM را پیاده‌سازی نموده است که برای آن کار مورد نیاز است. به این علت هر دستگاه PACS یا نرم‌افزاری به همراه DICOM Conformance Statement (سندی بسیار مهم که بخشی از استاندارد DICOM که آن دستگاه پشتیبانی می‌کند را، توضیح می‌دهد.) ارائه می‌شود. بدین ترتیب، یک CT اسکن دیجیتال از DICOM به منظور تصویربرداری و انتقال تصاویر مقطع نگاری رایانه‌ای (computed tomography) ، از یک چاپگر DICOM به منظور چاپ و از یک بایگانی آرشیور DICOM به منظور ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات DICOM استفاده می‌نماید و کاربردهای دیگر نیز به همین ترتیب خواهد بود.

به سختی می‌شود پزشکی دیجیتال و مدرن را بدون DICOM تصور کرد. استاندارد DICOM که بیش از بیست سال قبل ساخته شد، نقشی جدایی ناپذیر را در تحول پزشکی دیجیتال بازی کرده که برای داشتن بالاترین استانداردهای تشخیصی و بهترین کارآیی اطمینان بخش است. DICOM به درستی و با فراهم آوردن موارد زیر چشم انداز پزشکی معاصر را شکل می‌دهد:

1. استاندارد جهانی پزشکی دیجیتال: همه دستگاه‌های کنونی تصویربرداری پزشکی، تصاویر DICOM تولید می‌کنند و از طریق شبکه‌های DICOM با یکدیگر ارتباط برقرار می‌سازند. جریان کاری در پزشکی مدرن به صورت غیرمستقیم با قوانین متعدد DICOM کنترل می‌شود، که ما آن را بررسی خواهیم کرد.
2. کیفیت عالی تصویر: فقط برای اینکه مثالی برای شما بگوییم، DICOM بیشتر از ۶۵۵۳۶ یا ۱۶ بیت درجه از روشنایی را برای تصاویر تک رنگ پشتیبانی می‌کند، بنابراین ظریف‌ترین ریزه کاری‌ها را در تصاویر پزشکی نشان می‌دهد. در مقایسه وقتی تصاویر DICOM را به JPEG یا Bitmap تبدیل می‌کنیم (که به ۲۵۶ درجه روشنایی محدود هستند) غالبا به تصاویری بدل می‌شوند که برای تشخیص پزشکی غیرقابل قبول خواهند بود. DICOM از مدرن ترین و به روز ترین راهکارهای نگاشت تصاویر دیجیتال بهره می‌برد تا بتواند بالاترین کیفیت تصویر را به منظور تشخیص پزشکی فراهم نماید.
3. پشتیبانی کامل از تعداد زیادی از پارامترهای تصویربرداری و انواع داده ها: نه تنها DICOM تصاویر را ذخیره می‌نماید، بکله انبوهی از دیگر پارامترهای وابسته به تصویر مانند موقعیت سه بعدی بیمار، اندازه‌ها و جهات، ضخامت هر مقطع، دوز تابش اشعه و میزان exposure (قرار گیری در معرض تابش)، فیلترهای پردازش تصویر و … را ثبت می‌کند. این داده محتویات اطلاعات DICOM را بی اندازه غنا بخشیده و پردازش و تفسیر داده‌های تصویر را از جهات مختلف ساده می‌کند. (برای نمونه اگر بخواهیم تصویری سه بعدی از چند دنباله از تصاویر دو بعدی CT بسازیم.)
4. رمزگذاری کامل داده پزشکی: فایل‌ها و پیام‌های DICOM از بیش از ۲۰۰۰ ویژگی استاندارد ( که در دیکشنری اطلاعات DICOM تعریف شده است) به منظور انتقال انواع مختلفی از داده‌های پزشکی از نام بیمار گرفته تا عمق رنگ تصاویر تا تشخیص پزشکی فعلی استفاده می‌نماید. این داده همه جوانب رادیولوژی در حال انجام را که غالبا برای تشخیص دقیق ضروری است را دربر می گیرد.
5. شفافیت در توصیف دستگاه‌های تصویربرداری دیجیتال و عملکرد آن‌ها – ستون فقرات هر پروژه تصویربرداری پزشکی: DICOM عملکرد ابزار پزشکی را با عبارات بسیار دقیق و مستقل از دستگاه تعریف می‌نماید. کار با دستگاه‌های پزشکی از طریق DICOM به پروسه‌ای سر راست و قابل پیش بینی خواهد بود که جای زیادی برای خطاها باقی نخواهد گذاشت.

در زمانی که این مقاله نوشته می‌شود، استاندارد DICOM شامل ۱۶ بخش (از ۱ تا ۱۸ که بخش‌های ۹ و ۱۳ آن کنار گذاشته شده‌اند) می‌باشد و به طور سنتی از PS3.1 تا PS3.18 شماره گذاری شده‌اند.

 منبع:  کتاب Digital Imaging and Communications in Medicine