مطالعات و تصویربرداری‌های رادیولوژی مغز توانسته سکته مغزی ایسکمیک حاد، خونریزی داخل جمجمه و چندین ناهنجاری دیگر را در بیماران مبتلا به ویروس کرونا نشان دهد. اخیرا در چهار مطالعه رادیولوژی در نیویورک، ایتالیا، ایران و چین در خصوص چگونگی تاثیر ویروس کرونا (سارس-کویید-۲) بر مغز برخی از بیماران آلوده به این ویروس، گزارشاتی منتشر شده است. شواهد جمع آوری شده نشان می دهند که یک زیر گروه از بیماران مبتلا به کرونا شدید، ممکن است دارای سندرم طوفان سیتوکین cytokine storm باشند که می تواند محرک سکته های ایسکمیک باشد. همچنین ناهنجاری های دیگری نیز در مطالعات تصویربرداری مغز بیمار کرونا مشاهده شده است. در ابتدا تصور می شد که کرونا به شکل التهابات ریه در عارضه ذات الریه، بروز می کند. اما اکنون مشخص شده است که در طی دو ماه گذشته این ویروس به مغز، قلب، کلیه ها و سیستم عروقی نیز حمله می کند و باعث ایجاد واکنش های التهابی شدید، ایجاد ترومبوآمبولی وریدی (VTE)  شده و می تواند باعث نارسایی در چند اندام شود. در مغز، بیماران کرونا با سکته مغزی ایسکمیک، خونریزی داخل جمجمه، تصلب شرایین مغزی، انسفالوپاتی هیپوکسی-ایسکمیک، انسفالیت و انسفالوپاتی نکروزان کننده با خونریزی حاد روبرو هستند.

“در حال حاضر، ما درک بالینی ضعیفی از علائم عصبی در بیماران مبتلا به کرونا داریم. علایم عصبی مشاهده شده می توانند در اثر بیماری حاد ناشی از ویروس باشند و یا ناشی از حمله مستقیم ویروس به سیستم عصبی مرکزی بیمار”، این اولین گزارش هایی است که محققین در خصوص مشاهدات خود از بیماری SARS-CoV-2 نوشته اند. عنوان این تحقیق “ تصویربرداری از سیستم عصبی بیماران کرونایی بستری در بیمارستان: یک مطالعه تحقیقی بر مبنای گذشته بیماران در چند مرکز ایتالیایی” است. این مطالعات به شکل یک مقاله تحقیقی در مجله Radiology منتشر شده است.

این مطالعه به دنبال توصیف سیستماتیک علائم عصبی و ویژگی های تصویربرداری عصبی در بیماران مبتلا به کرونا بستری در بیمارستان های مختلف در ایتالیا است. این کشور در ماه فوریه و به هنگام شیوع بیماری در چین، دومین مرکز شیوع کرونا در جهان بود و در زمان مطالعه و تحقیق این مقاله، ۲۲۱۰۴۲ بیمار مبتلا به کرونا و ۳۱۱۰۶ مورد مرگ را تایید کرده بود. چندین مطالعه ویژگی های تصویرهای گرفته شده از قفسه سینه بیماران کرونا را توصیف کرده اند. این در حالی است که تا به امروز، تنها چند تحقیق محدود گزارش های خود مبنی بر یافته هایشان در زمینه تصویربرداری عصبی در بیماران مبتلا به کرونا و تاثیر ویروس کرونا بر مغز را توصیف کرده اند. این مطالعه سعی در جمع آوری و ثبت داده های تصویربرداری عصبی از بیماران ویروس کرونا در قالب یک مقاله را دارد.

از ۷۲۵ بیمار بستری مبتلا به ویروس کرونا، ۱۰۸ نفر (۱۵ درصد) دارای علائم عصبی حاد بودند و نیاز به تصویربرداری از سیستم عصبی داشتند. این مطالعه یکی از بزرگترین تحقیقاتی است که تاکنون در خصوص یافته‌های تصویربرداری عصبی از بیماران مبتلا به کرونا بستری در چندین موسسه در ایتالیا، انجام شده است. علائم عصبی معمول در ۶۴ نفر از بیماران (۵۹٪) و سکته مغزی ایسکمیک در ۳۴ نفر از بیماران (۳۱٪) گزارش شده است.

از ۱۰۸ بیمار مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک، ۳۱ نفر (۲۹٪) سابقه بیماری قبلی نداشته و ۷۷ نفر (۷۱٪) حداقل یکی از اختلالات مزمن زیر را داشتند: بیماری عروق کرونر ۲۵ نفر (۲۳٪)، گرفتگی عروق مغزی ۱۵ نفر (۱۴٪)، فشار خون بالا ۵۵ نفر (۵۱٪) و دیابت ۳۰ نفر (۲۸٪). از ۳۱ بیمار (۲۹٪) که سابقه پزشکی قبلی نداشته اند (محدوده سنی ۱۶ تا ۶۲ سال)، ۱۰ نفر سکته مغزی ایسکمیک حاد و ۲ نفر خونریزی داخل جمجمه داشتند.

تمام تصاویر با استفاده از تکنیک تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از مغز و اسکن ستون فقرات بدست آمده است که در اسکنرهای ۱.5T با پروتکل های استاندارد انجام شده اند. برای مطالعه کنتراست، از یک دهم میلی مول گادویست Gd-DTPA در کیلوگرم استفاده شده است.

اسکن ها نشان داده اند که ۴۷٪ بیماران (۵۱ نفر از ۱۰۸ بیمار) در تصویربرداری عصبی دارای ناهنجاری های حاد هستند. این موارد شامل:

• ۳۴ بیمار (۳۱٪) با سکته مغزی حاد ایسکمیک
• ۶ بیمار (۶٪) با خونریزی داخل جمجمه
• ۲ بیمار (۱۲٪) با ترومبوز وریدی مغزی
• ۲ بیمار (۱۰٪) با موارد مختلفی از اسکلروزیس (MS)
• ۲ بیمار (۱۰٪) با انسفالوپاتی غیر مشخص
• ۲ بیمار (۱۰٪) با سندرم Guillain-Barre (یک اختلال نادر که در آن سیستم ایمنی بدن به سیستم اعصاب فرد حمله می کند).
• بیمار (۱۰٪) سندرم میلر-فیشر (بیماری نادر عصبی که اکتسابی است و با عدم هماهنگی غیر عادی عضلات، فلج شدن عضلات چشم و عدم وجود رفلکس های طبیعی در تاندون ها همراه است. این عارضه معمولاًهمراه با یک بیماری ویروسی بروز می کند).
• بیمار (۵٪) با سندرم انسفالوپاتی برگشت پذیر خلقی (PRES). این عارضه با سردرد، تشنج، تغییر وضعیت روحی و از دست دادن بینایی و ادما مغزی سفید رنگ بروز می کند.
• بیمار (۵٪) با انسفالوپاتی حاد

“مطالعات ما نشان داده است که علایم به وجود آمده در تصویربرداری عصبی از بیماران بستری شده و مبتلا به کرونا در بیمارستان ها، متغیر هستند. این علایم الگوی خاصی ندارند اما سکته مغزی ایسکمیک حاد و خونریزی داخل جمجمه از جمله عوامل بارز هستند. ما همچنین نشان دادیم که تصویربرداری عصبی MR ممکن است علائمی از سندرم انسفالوپاتی برگشت پذیر خلقی (PRES)، هیپوکسیک انسفالوپاتی ایسکمیک، شکل تشدید شده بیماری میلین زدا و الگوی غیر مشخصی از سیگنال هیپوتینز T2 FLAIR همراه با محدودیت های حرکتی را نشان دهند. محدودیت های حرکتی ممکن است در اثر توکسمی سیستمی، ویرمیا و یا کمبود اکسیژن ایجاد شوند”.

محققین در این پژوهش همچنین شیوع کمتر علائم در سیستم عصبی مرکزی (CNS) را نسبت به داده های شهر ووهان در چین نشان می دهند. (۱۵ درصد در مقابل ۲۵ درصد). با این حال شیوع سکته های مغزی ایسکمیک در مطالعات کشور ایتالیا بیشتر است (۳۱ درصد در مقابل ۱۱ درصد).

کرونا می‌تواند منجر به بروز اختلالات منتشر شده در ماده سفید مغز و خونریزی های کوچک شود!

لوکوانسفالوپاتی منتشر شده و خونریزی قشر پینه ای مغز، از جمله مواردی هستند که در تصویربرداری از مغز بیمار کرونا مشاهده شده است. این تحقیقات در دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک انجام شده است. در این مطالعه، نتایج به دست آمده از تصویربرداری های مغزی از ۱۱ بیمار مبتلا به کرونا در کنار علایم مستمر افسردگی بررسی شده است. این بیماران در بازه زمانی ۵ الی ۲۵ آوریل سال ۲۰۲۰ تحت MRI قرار گرفته اند.

ویژگی‌های بارز مشاهده شده در این آزمایش ها عبارتند از:

• تراکم بیش از حد T2 و انتشار خفیف آن در لایه های عمقی و زیرین و همچنین بخش های فوقانی دو طرف ماده سفید مغز (در ۱۰ بیمار از ۱۱ نفر).
• خونریزی های کوچک متعدد نقطه ای در ماده سفید کناری مغز و قفسه سینه (در ۷ بیمار از ۱۱ نفر).

محققان معتقدند این ناهنجاری ها، چین خوردگی های مغز را در بخش های فوقانی، ناحیه میانی و زیرین تاج درگیر می کند. در بخش های گیجگاهی و پس سر تمامی بیماران، ماده سفید سرخرگ مغزی پسین بیش از بخش قدامی درگیر بوده است. مطالعات نشان داده است که سلول های خاکستری و عمیق مغزی از ویروس کرونا در امان مانده اند. ماده سفید کناری قشر مغز، به استثنای چین خوردگی پیش مرکزی در هر ۱۰ بیمار و لوب های پس سری در هفت بیمار، نسبتا در امان بوده اند. یک بیمار در خلال MRI، کنتراست وریدی دریافت کرده است و هیچ افزایش غیرطبیعی داخل جمجمه مشاهده نشده است. بخش های زیرین چادرینه مخچه نیز کمتر تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته اند. فقط در چهار بیمار مبتلا به ویروس، درگیری خفیف پدانکل مخچه میانی و نیمکره های مخچه داخلی دیده شده است.

کودکان مبتلا به کرونا و آرتریوپاتی کانونی مغزی

در تحقیقی که مجله رادیولوژی در تاریخ ۲ ژوئن منتشر کرده است، محققان در ایران و بیمارستان کودکان فیلادلفیا یک مورد تصلب شرایین مغزی کانونی (FCA) و سکته مغزی ایسکمیک را در یک کودک بیمار مبتلا به کرونا گزارش کرده اند. این عارضه به همراه علایمی از جمله تشنج، ضعف و مشکل تکلم بروز کرده است. تست کرونا این بیمار از ناحیه حلق و مایع نخاعی مغزی مثبت اعلام شده است. FCA یکی از دلایل عمده سکته مغزی ایسکمیک در کودکانی است که پیش از ابتلا به کرونا در سلامت کامل قرار داشته اند. محققان گفته اند مکانیسم تهاجمی ویروس کرونا به سیستم عصبی کاملاً شناخته شده نیست. این ویروس ممکن است از طریق خون و یا سایر راه های ممکن، مانند بویایی، اعصاب سه قلو، مایع نخاع مغزی ستون فقرات و سیستم لنفاوی به CNS وارد شود. علایم نورولوژیک در کودکان مبتلا به کرونا معمولی نیستند، اما گزارش های مختلف در این راستا ادامه پیدا می کند. یکی از موارد شایع در این راستا، احتمال سکته مغزی ایسکمیک ناشی از FCA در بیماران کودک مبتلا به کرونا است. 

بیمار مورد تحقیق، یک پسر ۱۲ ساله است که پیش از ابتلا به کرونا، از سلامت عمومی برخوردار بوده است. شروع علایم وی با تشنج عمومی بود که در ابتدا با دیازپام درمان شد. اندکی بعد، وی علایم لکنت زبان و فلج شدن بخش راست بدن را بروز داد. هیچ علایمی مبنی بر تب، سرفه، تنگی نفس، بثورات پوستی، ضربه به سر و یا بیماری های خونی در وی وجود نداشته است. هیچ کس در خانواده وی سابقه مشخصی در مورد عفونت کرونا نداشته است. علائم درگیری سایر سیستم های بدن با ویروس کرونا، مانند بزرگ شدن غدد لنفاوی، بثورات یا قرمزی پوست مشاهده نشده است. بیمار فاقد ناهنجاری های تنفسی بوده است و با رعایت پروتکل های بهداشتی، نگهداری و آزمایش شده است. اکنون بیمار در خانه تحت توانبخشی است.

محققان هم چنین اعلام کرده اند که عمده یافته های تصویربرداری در این بیمار، وجود واسکلوپاتی کانونی یک طرفه را نشان می دهند. این عارضه با تنگی نامنظم کانونی و شریان مغز میانی در سمت چپ پروگزیمال، مرتبط با گانگلیون بازال چپ و انفارکتوس حاد انسولین مشخص می شود. سایر علائم مشاهده شده در کودک مبتلا به سکته حاد عبارتند از FCA، گرفتگی جریان خون در آئورت گردنی، سکته مغزی ناشی از آمبولی یا ترومبوتیک، واسکولیت مغزی با شکلی مشابه با بیماری‌های سیستمیک (از جمله بیماری کاوازاکی) و اختلالات ژنتیکی با آرتریوپاتی، هستند. تشخیص اصلی با FCA آغاز می شود که توسط وینترمارک و همکارانش تعریف شده است. براساس سابقه بیمار و عدم وجود فرآیندهای ترومبوتیک در خارج از CNS، سکته آمبولی و دیسکسیون کمتر از FCA در نظر گرفته شد.

 گزارش های زیادی درباره سندرم التهابی چندگانه در کودکان (MIS-C) وجود دارد که باعث تشدید پاسخ سیستم ایمنی بدن در بیماران اطفال مبتلا به کرونا می شود. این عارضه علائمی شبیه به بیماری کاوازاکی را بروز می دهد. محققان اعلام کرده اند هیچ مدرکی مبنی بر وجود یک سندرم التهابی چند گانه یا بیماری کاوازاکی وجود ندارد، زیرا بیماران هیچ یک از علایم فیزیکی و بالینی کلاسیک این بیماری ها را نشان نداده اند.

انسفالیت به عنوان علایم بالینی تاثیر ویروس کرونا بر مغز

عفونت های ویروسی تاثیرات مخربی بر عملکرد سیستم های عصبی بدن دارند و می توانند باعث آسیب شدید آن شوند. یک مطالعه در چین نشان داده است که ویروس کرونا می تواند خواص نوروتروفیک را نشان دهد و همچنین ممکن است باعث ایجاد بیماری های عصبی شود. محققان عوارض عصبی در عفونت های ناشی از بیماری کرونا و مکانیسم های احتمالی آسیب به سیستم عصبی را بررسی کردند. آنها دریافتند که بیشتر بیماری های عصبی می توانند ناشی از حمله ویروس کرونا باشد و کرونا از طریق مسیرهای مختلف باعث آسیب سیستم عصبی می شود.

در ۴ مارس سال ۲۰۲۰، بیمارستان پکن دیتان اولین مورد آنسفالیت ویروسی ناشی از حمله ویروس کرونا را به سیستم عصبی مرکزی گزارش داد. محققان با تعیین توالی ژنوم، وجود SARS-CoV-2 در مایع مغزی نخاعی را تأیید کردند. این دستاورد نشان داد که ویروس کرونا پتانسیل ایجاد آسیب به سیستم عصبی را دارد.

یک مرد ووهانی از ۲۸ ژانویه با علائمی مانند تب، تنگی نفس و میالژی درگیر بود. در ۱۰ فوریه، بیماری او بدتر شد و هوشیاری او ناگهان به سمت گیجی پیش رفت. آزمایشات، تعداد کم WBC (3.3 در ۱۰۹ به ازای هر لیتر) و لنفوپنی (۰.۸ در ۱۰۹ به ازای هر لیتر) را نشان داده است. توموگرافی کامپیوتری جمجمه (CT) طبیعی بود در حالی که CT قفسه سینه چندین شفافیت شیشه زمین (GGO) را نشان داد. تست کرونای بیمار مثبت بود. در معاینه بدنی علائم حیاتی بدون تغییر هوشیاری پایدار بودند. علائم تحریک مننژ (از جمله سفتی بینی، علامت کرنیگ و علامت برودزینسکی) و پاسخ کف پا وجود داشت.

این مطالعه اعلام کرده است: تجزیه و تحلیل اکسیژن خون در رگ ها نشان دهنده ۲۴۰ میلی متر جیوه PO2/FiO2 است. این بیمار کرونایی با آر بیدول و اکسیژن تحت درمان قرار گرفت در حالی که سطح هوشیاری وی بهبودی نیافت. نمونه برداری کمر در ۱۶ فوریه انجام شد و فشار مایع مغزی نخاعی نشان دهنده ۲۲۰ میلی متر جیوه CSF بود. آزمایشات با کمک CSF میزان ۰.۰۰۱ در ۱۰۹ لیتر WBC، ۰.۲۷ گرم در لیتر پروتئین، ۰.۱۷ واحد در لیتر ADA و ۳.۱۴ میلی مول در لیتر شکر را در حدود استاندارد نشان داده است. نمونه های آزمایشی CSF برای وجود ویروس کرونا آزمایش شدند اما نتیجه منفی بود. این بیمار شواهدی از عفونت باکتریایی یا سل CNS نداشت. پس از ارزیابی دقیق توسط متخصصان مغز و اعصاب، انسفالیت ناشی از عفونت ویروس کرونا نتیجه گیری شد.

درمان، از جمله تزریق مانیتول، تا حد زیادی رضایت بخش و حمایت کننده بود. میزان هوشیاری بیمار از ۲۰ فوریه به طور کلی مطلوب نبود و CT قفسه سینه مشخصا وجود GGO را نشان می دهد. بیمار در ۲۴ فوریه هوشیاری خود را به طور کامل از دست داد. دو آزمایش متوالی از گلو برای ویروس کرونا منفی بود. بیمار در ۲۷ فوریه از بیمارستان مرخص شد.

منبع: وب سایت ITN