اگر در رادیولوژی و یا در هر مرکز درمانی دیگری، کار می‌کنید حتما تبلیغات و پیام‌های بهداشتی زیادی را در محل کار خود دیده‌اید. بسیاری از این تبلیغات برای افراد خارج از جامعه پزشکی قابل فهم نیستند و به نظر می‌رسد که به یک زبان خارجی نگارش شده باشند. دو اصطلاح رایج در لغت نامه پزشکی، پکس (PACS) و RIS است. در اینجا نحوه ارتباط پکس (PACS) با رادیولوژی و اینکه چگونه پکس(PACS) و RIS (سیستم‌های اطلاعات رادیولوژی) می‌توانند به نفع رادیولوژیست‌ها، پزشکان، بیمارستان‌ها و بیماران آن‌ها، با یکدیگر همکاری کنند، را شرح خواهیم داد.

پکس چیست؟

شاید در مورد پکس (PACS) شنیده باشید اما کاملا با آن آشنا نباشید. به زبان ساده،  پکس (PACS) یک سیستم بایگانی تصاویرپزشکی و ارتباطات است. این سیستم به جای استفاده از روش قدیمی عکس برداری دستی، بازیابی و حمل و نقل نگاتیوهای فیلم، به صورت الکترونیکی تصاویر و گزارش‌ها را ذخیره می‌کند.

چهار مولفه اساسی  پکس (PACS)

این سیستم از چهار پایه اساسی تشکیل شده است که شامل موارد زیر هستند:

• روش‌های تصویربرداری نوین برای انجام اسکن واقعی بیمار و تولید تصاویر پزشکی.
• ایجاد شبکه اتصالی مطمئن به بانک اطلاعاتی اصلی برای بارگذاری و انتقال تصاویر گرفته شده.
• فراهم آوردن شرایط مناسب (Workstation) برای رادیولوژیست‌ها و پزشکان به صورت همزمان جهت بررسی تصاویر.
• بایگانی اطلاعات که یکی دیگر از مولفه‌های اصلی این فرایند است. بایگانی در واقع فضای ذخیره سازی امنی است که در آن تصاویر و اسناد پشتیبانی در دسترس افرادی قرار می‌گیرند که مجاز به مشاهده و بررسی آن‌ها باشند.

مزایای ترکیب نرم افزار پکس (PACS) با RIS

رادیولوژیست‌ها علاقه زیادی به استفاده از نرم‌افزار پکس (PACS) دارند.

• در نظر بگیرید که چگونه نرم‌افزار  پکس (PACS) رادیولوژی اغلب در کنار یک سیستم اطلاعات رادیولوژی یا RIS قرار می‌گیرد.
• یک سیستم اطلاعات رادیولوژی مجموعه‌ای است که رادیولوژیست‌ها برای ثبت تاریخچه رادیولوژی بیمار و همچنین تعیین وقت ملاقات ها از آن استفاده می کنند. با این حال، هدف اصلی PACS ذخیره سازی و بازیابی تصاویر است.
• هنگامی که نرم افزار  پکس(PACS) با RIS ترکیب می‌شوند، عملکرد بخش رادیولوژی بیمارستان ارتقا پیدا می‌کند. زیرا این ترکیب می‌تواند تصاویر را به صورت ایمن ذخیره سازی کند، در زمان دلخواه آن‌ها را بازیابی کرده و انتقال دهد.

سایر مزایا

استفاده از نرم افزار پکس (PACS) در رادیولوژی مزایای دیگری نیز دارد، از جمله:

• سازماندهی بهتر داده‌های مربوط به بیمار: گزارشات رادیولوژی بیمار با نظم بهتری به صورت دیجیتالی ذخیره می‌شوند. پزشکان به جای آن که مجبور شوند تعداد زیادی از مدارک را بررسی کنند، می‎‎‎‌توانند با استفاده از این نرم‌افزار به راحتی به بخش‌های مهم پرونده بیمار دسترسی پیدا کنند.
• نمایش بهتر تصاویر: طیف گسترده‌ای از ابزارها، امکان نمایش بهتر تصاویر را ارائه می‌دهند. با کمک این سیستم امکان بزرگنمای تصاویر به صورت الکترونیکی وجود دارد. به عنوان مثال، می‌توان تصاویر دریافت شده را برای ایجاد دید سه بعدی از بافت‌ها، اندام‌ها، رگ‌های خونی و استخوان‌ها چرخاند. با توجه به این موضوع، می‌توان داده‌ها را بهتر تحلیل و تفسیر کرد.
• صرفه‌جویی در هزینه: با این روش دیگر نیازی به چاپ فیلم نیست. از آنجایی که این روش مبتنی بر ذخیره سازی در فضای ابری (cloud) است، به اشتراک گذاری و دسترسی به تصاویر و گزارشات بر روی دستگاه‌های هوشمند، امکان پذیر می‌باشد. به عبارت دیگر، شما دیگر مجبور نیستید هزینه فیلم، جوهر و یا چاپ عکس را پرداخت کنید و در نتیجه در هزینه‌های خود صرفه جویی می‌کنید. همچنین با حذف کاغذ به حفظ محیط زیست و طبیعت کمک شایانی می‌نماییید.

بیماران چگونه می‌توانند از این سیستم سود ببرند

این نرم‌افزار همچنین مزایای متعددی برای بیماران دارد.

• به دلیل داشتن تصاویر با کیفیت بالا، بیماران می‌توانند تشخیص دقیق‌تری دریافت کنند.
• یکی از مزایای اصلی این روش برای بیماران این است که کمتر در معرض تابش پرتوهای خطرناک قرار می‌گیرند.
• نیاز کمتری به گرفتن تصاویر مجدد وجود دارد.
• زمان معاینه کوتاه‌تر است، زیرا بیماران نیازی به بررسی مجدد ندارند.
• علاوه بر تمام موارد بالا، تهدید کمتری از جانب آسیب‌های جانبی پرتوها و پروسه درمان، متوجه بیماران است.

سایر مزایا و ملاحظات

• نرم افزار  پکس (PACS) به شما امکان می‌دهد تصاویر استاندارد ۲ بعدی را در کنار تصاویر سه بعدی ذخیره کنید.
• شما می‌توانید تصاویر یکسان را حذف کنید که در نهایت مدیریت داده‌ها را بسیار آسان تر می کند.
• نرم‌افزار پکس (PACS) این امکان را به شما می‌دهد تا با بایگانی کردن تصاویر بیمار، تاریخچه‌ای از بیماری‌ها و وضعیت وی را نگهداری کنید.
• با کمک نرم‌افزار پکس(PACS)، جراحان می‌توانند تصاویر را قبل از بازگشت بیماران خود به اتاق معاینه و یا مطب مشاهده کنند. این امر علاوه بر بهبود کیفیت مراقبت از بیمار، سرعت کار را نیز افزایش می‌دهد.
• نرم‌افزار پکس (PACS) دسترسی از راه دور را فراهم می‌کند. این بدان معناست که پزشکان در مناطق فیزیکی دور از دسترسی هم می‌توانند به داده‌های رادیولوژی دسترسی داشته باشند و از راه دور وضعیت بیمار خود را کنترل کنند.
• بیمارستان‌ها نیز از مزایا این نرم‌افزار بهره‌مند می‌شوند. برخی از این مزایا شامل بهبود ارتباط با پزشکان، در کنار ارتقای شرایط در مدیریت بیمارستان است. نکته مثبت دیگر این است که با پیاده سازی این روش، تعامل و روابط کارکنان بهبود می‌یابد، زیرا روحیه بیمارستان مثبت‌تر است.
• اگرچه در گذشته متخصصان رادیولوژی بیشترین استفاده را از این نرم افزار داشتند، پکس (PACS) اکنون در سایر زمینه‌های پزشکی مانند کاردیولوژی، انکولوژی، آسیب شناسی، پوست و تصویربرداری پزشکی هسته‌ای نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلام آخر

• علاوه بر رادیولوژیست‌ها، سایر متخصصان و کادر درمان، مانند متخصصان تشخیص، مدیران بیمارستان‌ها و پزشکان ارجاع دهنده، باید با مزایای استفاده از نرم‌افزار PACS آشنا شوند.
• یک  PACS ترکیبی از نرم افزار و سخت افزار است که به منظور ذخیره تصاویر به صورت کوتاه و یا بلند مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد .
• سیستم‌های رادیولوژی PACS روش بسیار کارآمد‌ تری برای انتقال، بازیابی و مدیریت تصاویر پزشکی ارائه می‌دهند.