ممکن است با دیدن عنوان مقاله برای شما این پرسش پیش بیاید که ام آر آی چیست؟ ام آر آی یا همان تصویربرداری توسط تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Imaging) یک روش پیشرفته در تصویربرداری پزشکی است. یکی از تفاوت‌های این روش با سایر روش‌های تصویربرداری پزشکی مانند سی تی اسکن و رادیوگرافی در این است که در تصویربرداری ام آر آی بدن تحت تأثیر اشعه به شدت یونیزه قرار می‌گیرد. در سی تی اسکن و رادیوگرافی از اشعه ایکس برای تهیه تصویر از اعضای داخلی بدن استفاده می‌شود و بدن تحت تاثیر اشعه یونیزه قرار می‌گیرد.
با توجه به این تفاوت در روش تهیه تصویر در ام آرآی با سایر روش‌ها، ام آر آی روش کم ضررتری نسبت به دیگر روش‌های تصویر برداری است. از طرف دیگر در تصویربرداری ام آر آی تصاویر بهتری از بافت‌های نرم بدن ارائه می‌شود. به عبارت دیگر ام آر آی، برای تهیه تصاویر از بافت‌های نرم و روش‌های دیگر از قبیل سی تی اسکن برای تهیه تصاویر از استخوان‌ها و سایر اجزا سخت به کار می‌روند.
با این مقدمه، در ادامه این نوشتار ما شما خواننده محترم را بیشتر با روش تصویربرداری ام آر آی آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید تا با این روش تصویربرداری جالب بیشتر آشنا شوید.
روش‌های تصویربرداری ام آر آی
انواع ام آر آی یا انواع معاینات تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) رایج شامل موارد زیر است؛
- ام آر آی پستان؛
- MRI عملکردی (fMRI)؛
- ام آر آی قلب؛
- آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRA) ؛
- رزونانس تشدید مغناطیسی (MRV).
در ادامه هر کدام از این روش‌های تصویربرداری مغناطیسی به شما معرفی می‌شود.
ام آر آی پستان
یکی از کاربردهای تصویربرداری تشدید مغناطیسی، ایجاد تصاویر با دقیق و با جزئیات کامل از بافت پستان است. به این ترتیب امکان شناسایی دقیق تر ناهنجاری‌های پستان برای پزشک وجود خواهد داشت.
در این روش به صورت غیرتهاجمی، بدون درد و بدون استفاده از اشعه یونیزه ایکس پستان بیمار بررسی می‌شود. این روش بهترین روش برای بررسی ناهنجاری‌های پستان است و به بهترین شکل به پزشک در تشخیص و شناسایی کمک می‌کند.
روش ام آر آی پستان به این شکل است که بیماران به مدت حدود ۴۵ دقیقه به شکم دراز می‌کشند و در حالی که پستان بیمار روی سکو مخصوص قرار دارد، تحت تاثیر میدان مغناطیسی قرار گرفته و تصاویری واضح از بافت داخلی آن تهیه می‌شود.
MRI عملکردی (fMRI)
این نوع ام آر آی، عمدتا به منظور بررسی اثرات سکته مغزی بیماری‌های دیگر انجام می‌شود. در واقع با این روش تغییراتی که در مغز پس از بیماری ایجاد شده و ناهنجاری‌های حاصل از بیماری را شناسایی می‌کنند. این ناهنجاری‌ها ممکن است با روش‌های دیگر تصویربردای تشخیص داده نشوند.
برای شناسایی مناطق عملکردی مغز در در طول انجام MRI علمکردی بیمار حرکات خاصی را که از اوخواسته شده است انجام می‌دهد. این کار به جراحان مغز و اعصاب کمک می‌کند که قبل از انجام اعمال جراحی مناطق عملکردی مغز را ترسیم کنند و تصمیمات مهمی را در رابطه انجام عمل اتخاذ خواهند کرد. به عبارت دیگر داده‌های حاصل از fMRI در تصمیم گیری پزشک برای انجام جراحی، تأثیرگذار است.
ام آر آی قلب
این نوع ام آر آی به منظور بررسی آناتو‌می و عملکرد قلب انجام می‌شود. اطلاعاتی که این نوع ام آر آی در اختیار پزشک قرار می‌دهد، شامل موارد زیر است؛
- شناسایی و تشخیص انواع اختلالات قلبی- عروقی از قبیل عفونت‌ها و شرایط قلبی؛
- بررسی آناتو‌می‌و عملکرد دریچه‌های قلب؛
- بررسی جریان خون در عروق اصلی؛
- بررسی پریکارد یا کیسه ای که قلب را احاطه کرده؛
- برنامه ریزی و تصمیم گیری در رابطه با اختلالات قلبی-عروقی؛
- ارزیابی اثرات جراحی به ویژ در بیمارانی که مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی هستند؛
- بررسی و ارزیابی آناتو‌می‌قلب در کودکان مبتلا به بیماری‌های مادرزادی.
آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRA)
کاربرد اصلی ام ار ای بررسی بافت‌های نرم مانند قلب و رگ‌های خونی است.
در این روش با به کار گرفتن یک میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و کامپیوتر تصاویری با جزئیات بالا تهیه می‌شود. این روش تصویربرداری ممکن است از ماده حاجب استفاده شود. ماده حاجب مورد استفاده از طریق بازو تزریق و وارد جریان خون می‌شود.
آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRA) برای ترسیم رگ‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد و (MRA) یک روش تشخیصی غیرتهاجمی‌است که از ترکیبی از فناوری تشدید مغناطیسی (MRI) و رنگ کنتراست داخل وریدی (IV) برای تجسم رگ‌های خونی استفاده می‌کند.
وجود ماده حاجب در جریان خون باعث می‌شود که رگ‌های خونی در تصویر مات دیده شوند، با توجه به ترتیب امکان ارزیابی رگ‌های خونی مورد نظر برای پزشک فراهم می‌شود.
رزونانس تشدید مغناطیسی (MRV)
در این روش نیز از فنآوری تشدید مغناطیسی که در تصویربرداری ام آر آی استفاده می‌شود و رنگ حاجب داخل وریدی (IV) برای تصویرسازی از رگ‌ها استفاده می‌شود.
به طور کلی MRA و MRV برای تصویربرداری رگ‌های خونی در برخی نواحی کلیدی بدن شامل: مغز، قلب، ریه، کلیه‌ها، لگن، ساق پا، گردن و شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برخی از کاربردهای MRA و MRV عبارت است از:
- برای شناسایی بیماری آرترواسکلروزیس (تصلب شرایین) در شریانکاروتید گردن که با محدود کردن جریان خون در رسیدن به مغز باعث سکته مغزی می‌شود؛
- شناسایی آنوریسم کوچک یا ناهنجاری شریانی – وریدی داخل مغز؛
- شناسایی انوریسم در آئورت سینه ای و شکمی‌یا سایر عروق اصلی؛
- شناسایی بیماری آترواسکلروتیکی که باعث تنگ شدن شریان‌های ساق پا شده است؛
- شناسایی مشکلات و بیماری‌ها در شریان‌های کلیوی؛
- کمک به جراحان جهت ترمیم عروق خونی صدمه دیده از قبیل ایمپلنت؛
- مشخص کردن و شناسایی در شریان‌های گردن، قفسه سینه، شکم، گردن و یا اندام‌های انتهائی بدن (مانند دست و پا) در بیماران ترومائی؛
- تعیین انقطاع و انشعابهای آئورت سینه ای و شکمی یا دیگر شاخه‌های اصلی؛
- تعیین شدت و وسعت آترواسکلروزیس در عروق کرونر؛
- برای بررسی مقدمات و برنامه ریزی قبل از یک عمل جراحی مانند عمل بای پس در عروق کرونر؛
- تصویربرداری از شریان‌های ریوی برای مشخص کردن آمبولی؛
- غربالگری افرادی که دچار بیماری شریانی هستند.
مرکز ام آر آی
ممکن است شما تا به حال برای تصویربرداری به یک مرکز تصویربرداری ام آر آی مراجعه کرده باشید یا در آینده شما یا عزیزانتان نیاز به تصویربرداری ام آر آی داشته باشید.
داشتن اطلاعات در رابطه با این نوع تصویربرداری بسیاری از نگرانی‌های شما را برطرف می‌سازد. با دانستن نحوه کار دستگاه‌ها و دیگر نکات مهم شما با امنیت خاطر بیشتری برای این نوع تصویربرداری آماده خواهید شد.
اساس کار دستگاه ام آر آی
ساختار اصلی دستگاه ام آر آی یک لوله است که این لوله توسط آهن ربای دوار دایره ای شکل احاطه شده است. میدان مغناطیسی مورد نیاز برای تصویربرداری توسط این آهن رباها ایجاد می‌شود. و بیمار با قرار گرفتن در داخل دستگاه در معرض میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد.
اتم‌های بافت هدف در راستای میدان مغناطیسی ایجاد شده قرار می‌گیرند. در این شرایط امواج رادیویی خاصی نیز به بدن بیمار تابیده می‌شود که سطح نمونه را جاروب می‌کنند. بعد از مدتی امواج رادیویی قطع می‌شوند. با قطع شدن امواج رادیویی محور اتم‌هایی که در راستای میدان مغناطیسی خارجی قرار گرفته بودند مجددا به حالت اول بر می‌گردند.
برگشتن محور اتم‌ها به حالت اول توأم با ساطع شدن امواج الکترومغناطیسی با بسامد رادیویی است. این امواج در دستگاه ام آر آی توسط یک سیم پیچ به نام کوبل دریافت می‌شوند و به امواج الکتریکی تبدیل می‌شوند.
امواج الکتریکی دریافت شده در دستگاه تقویت می‌شوند و به رایانه ای که در ارتباط با دستگاه است منتقل می‌شوند. داده‌های منتقل شده در رایانه توسط سیستمی‌به نام فوریه به تصویر تبدیل می‌شوند.
حالا تصاویر از اندام‌ها و بافت‌های هدف تهیه شده است و در روی مانیتور دستگاه مشاهده می‌شود. امکان چاپ تصاویر نیز وجود دارد.
نکات مهم که پزشک باید بداند؟
با توجه به اینکه برخی نکات هنگام تصویربرداری ام آر آی مهم هستند، لازم است که فردی که برای این نوع تصویرداری به مرکز ام آر آی مراجعه می‌کند از این نکات مطلع باشد و آن‌ها را به پزشک اطلاع دهد.
ما در اینجا برخی از این نکات مهم را برای شما بیان می‌کنیم. در صورتی که به هردلیلی برای تصویربردای به یک مرکز ام آر آی مراجعه کردید لازم است که این موارد را در صورت وجود به پزشک یا تکنسین مربوطه اطلاع دهید:
- بارداری؛
- سابقه بیماری‌های کلیوی؛
- سابقه دیابت؛
- ایمپلنت در گوش میانی و داخلی؛
- وجود باتری در قلب؛
- وجود اشیا فلزی در چشم؛
- دریچه مصنوعی در قلب؛
- وجود دستگاه ایجاد ضربان مصنوعی در قلب؛
- وجود پروتزها و ایمپلنت‌های فلزی در هرجایی از بدن؛
- وجود ترکش در بدن؛
- وجود خالکوبی و تتو روی بدن؛
- ترس از فضای بسته؛
- حساسیت به گادولینیوم و ایودین.
به طور کلی هر نکته دیگری که در نکات بالا ذکر نشده اما ذهن شما را مشغول کرده است را هنگام مراجعه به مرکز ام آر آی به پزشک و تکنسین اطلاع دهید.
آرامش شما مهم تر از هر چیز دیگری است. پس در بیان نگرانی‌های خود تعلل نکنید و هر مسأله نگران کننده ای را بیان کنید. در بسیاری موارد مسأله ای که ذهن شما را اینچنین مشغول کرده است از نظر پزشک و تکنسین چندان مسأله ساز نیست و به راحتی قابل حل است. پس حتما هر نکته نگران کننده ای را بیان کرده و با آرامش کامل برایتصویربرداری آماده شوید.
اجسا‌می‌که هنگام تصویربرداری نباید همراه شما باشند
قبل از ورود به اتاق تصویربردای ام آر آی اطمینان حاصل کنید که هیچ کدام از اشیائی که در اینجا ذکر می‌شوند، همراه شما نیستند. اشیائی که ورود آن‌ها به اتاق تصویربرداری ممنوع است شامل موارد زیر می‌شوند؛
- ساعت و جواهرات؛
- سوئیچ؛
- کارت اعتباری؛
- تلفن همراه؛
- سمعک؛
- کلید؛
- سکه؛
- گیره‌های مو در بانوان؛
- وجود هر گونه دکمه، زیپ و قلاب در لباس.
البته در مراکز ام ار آی و قبل از ورود به اتاق تصویربرداری تما‌می‌نکات توسط تکنسین یا پزشک به بیمار اطلاع داده می‌شود و بادآری می‌شود که وجود اشیاء فلزی در بدن برای ام آر آی خطرناک است.
همچنین معمولا از بیمار خواسته می‌شود که تمام لباس‌ها را درآورده و لباس مخصوص فاقد هرگونه دکمه و زیپی را به تن کند؛ اما افزایش آگاهی بیمار در این زمینه و دانستن دلایل آن در ایجاد آرامش و اطمینان او به تیم پزشکی بسیار مؤثر است.
خطر اشیاء فلزی در هنگام ام آر آی
شاید برای شما خواننده عزیز این مقاله و بیمارانی که برای تصویربرداری ام آر آی به مراکز ام آر آی مراجعه می‌کنند، همواره این سؤال پیش بیاید که چرا قبل از ورد به اتاق ام آر آی باید تما‌می‌اشیا فلزی را از خود دور کنیم، یا حتی چرا باید از وجود باتری در قلب، ایمپلنت در بدن یا سایر نکاتی که در بالا به عنوان موارد ممنوعه ذکر شد، پزشک و تکنسین را مطلع کنیم.
با توجه به اینکه اساس کار این روش تصویربرداری ایجاد یک میدان مغناطیسی است و بیمار در معرض میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد. در این میدان مغناطیسی به اشیا فلزی نیروی فوق العاده زیادی وارد می‌شوند. اشیا تحت تأثیر این نیرو به حرکت در می‌آیند، حرکت اجسام خطرات بسیار زیادی را به همراه دارد و در بسیاری موارد خطرات جبران ناپذیری برای بیمار خواهد داشت.
بنابراین دوباره تاکید می‌شود که ورود این اشیا به اتاق ام آر آی اکیدا، ممنوع است.
تأثیر تاتو و خالکوبی بر ام آر آی
وجود تاتو و خالکوبی روی پوست بیمار باید به پزشک و تکنسین اطلاع داده شود. شاید دانستن علت این موضوع برای شما جالب باشد.
در جوهر تاتو و خالکوبی آثاری از رزونانس فلزی وجود دارد؛ البته مقدار آن بسیار کم است و توسط دستگاه MRI تشخیص داده نمی‌شود. در واقع تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار نمی‌گیرد و تهدیدی برای بیمار ایجاد نمی‌کند.
اما این نکته نیز جزو نکاتی است که حتما باید قبل از شروع تصویربرداری به تکنسین یا پزشک رادیوگراف اطلاع داده شود.
در صورتی که بیمار حین تصویربرداری در قسمتهای خالکوبی شده بدن احساس گرما کرد، لازم است که موضوع را به پزشک اطلاع دهد تا تصویربرداری متوقف شود.
عوارض ام آر آی
بهر حال طی انجام ام آر آی بیمار در معرض یک میدان مغناطیسی قوی قرار می‌گیرد. طبیعی است که این میدان مغناطیسی تاثیراتی روی بیمار داشته باشد. برخی از تاثیرات جانبی این نوع تصویربرداری عبارت است از:
- خستگی؛
- سردرد؛
- سرگیجه، سرگیجه ممکن است به علت استفاده از رنگینه کنتراست باشد و اغلب چند ساعت سردرد همراه بیمار است؛
- مشکلات تنفسی که نشان دهنده حساسیت بیمار به کنتراست است؛
- تورم دست و صورت؛
- قرمز شدن جزئی در برخی قسمتهای بدن که نوعی واکنش به کنتراست است؛
- مشاهده کهیر در برخی بخش‌های بدن که این عارضه نیز نوعی واکنش آلرژیک به کنتراست محسوب می‌شود؛
- لخته شدن خون که در کنار تحریکات پوست ایجاد می‌شود.
ممکن است فرد بیمار یکی یا چند عارضه را تجربه کند. دانستن این نکات و آگاهی داشتن نسبت به آن سبب می‌شود که در صورت مشاهده این عوارض بعد از این روش تصویربرداری ، فرد بیمار و اطرافیان دچار نگرانی شدید نشوند و در نظر داشته باشند که از عوارض ام آر آی است و در بسیاری از افراد موقتا ایجاد می‌شود.
این عوارض در بسیاری موارد پس از مدت کوتاهی خود به خود از بین می‌روند.
ام آر آی با تزریق
تصویر برداری مغناطیسی یک روش تصویربرداری پیشرفته است. اما در برخی شرایط پزشک به تصاویری دقیق تر از تصاویر معمول دارد. به عبارت دیگر سؤالات مطرح شده برای بیمار با استفاده از تصویربرداری‌های معمول پاسخ داده نمی‌شود و پزشک ام آر آی با تزریق را تجویز می‌کند.
در ام آر آی با تزریق ماده ای حاجب استفاده می‌شود. این ماده حاجب بر پایه گلادینیوم است. تزریق آن در محل مورد نظر باعث ایجاد کنتراست بین بافت‌ها و اعضا داخلی می‌شود. به این ترتیب تصاویری با وضوح بالا ایجاد می‌شود که تشخیص ظریف ترین و پیچیده ترین مشکلات را امکان پذیر می‌سازد.
کاربرد ام آر آی با تزریق
شرایطی که پزشک نیاز به تصاویر دقیق تر از ام آر آی معمولی یا ام آر آی بدون تزریق دارد از روش با تزریق استفاده می‌شود. شرایطی که عمدتا از ام آر آی با تزریق است می‌شود عبارت است از:
- تشخیص و ارزیابی پیشروی بیماری ام اس (MS): استفاده از این روش برای ارزیابی و کنترل بیماری ام اس ضروری نیست؛ اما قطعا اطلاعات دقیق و کاربردی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد؛
- تشخیص تومورهای سرطانی: تشخیص این تومورها به ویژه در مراحل اولیه با استفاده از ام آر آی کار چندان راحتی نیست. با استفاده از این روش به شناخت دقیق و جزئی تر بیماری کمک می‌کند.
نکات مهم قبل از انجام ام آر آی با تزریق
با توجه به حساسیت این روش تصویربرداری با تزریق و اهمیت نتایج حاصل از آن، برای اینکه بهترین نتیجه از تصویربرداری حاصل شود و شما دچار کمترین مشکل و دردسر شوید بهتر است که نکات زیر را قبل از تصویربرداری در نظر داشته باشید.
- باید با آرامش کامل برای این نوع تصویربرداری آماده شوید؛
- تنها برای این نوع تصویربرداری نروید، ممکن است عوارضی از قبیل سردرد و سرگیجه به سراغ شما بیایدو دراین صورت حرکت و راه رفتن برای شما راحت نخواهد بود؛
- حواستان باشد که فرم‌های مربوطه را پر کنید و به سؤالاتی که در فرم پرسیده می‌شود یا تکنسین مربوطه از شما می‌پرسد با دقت پاسخ دهید؛
- برای اینکه مقدمات تصویربرداری را با آرامش انجام دهید و کاملا برای این تصویربرداری آماده شوید، حدود نیم ساعت قبل از تصویربرداری در محل تصویربرداری باشید؛
- غذای خود را همانند روزهای عادی میل کنید، محدودیتی از این بابت برای شما وجود ندارد؛
- داروهای خود را در صورتی قطع کنید که پزشک از شما خواسته باشد؛ اما به یاد داشته باشید که وقتی برای تصویربرداری به مرکز ام آر آی می‌روید به پزشک رادیوگراف در رابطه با داروهایی که استفاده کرده اید، اطلاع دهید، شاید نکته مهمی‌باشد که شما از آن بی اطلاع هستید.
هزینه ام آر ای
یکی از نگرانی‌های بیماران هزینه ای است که بابت تجهیزات پزشکی مورد نیاز و خدمات پزشکی پرداخت می‌کنند.
با در نظر گرفتن هزینه‌های بالایی که برای دریافت خدمات پزشکی وجود دارد و هر ساله نیز مبلغی به آن افزوده می‌شود، نگرانی بیماران از این نظر قابل درک است.
اما باید در نظر داشت که اهمیت سلامتی شما از هر موضوع دیگری مهم تر است.
برخی از خدمات دریافتی بسیار با اهمیت هستند و هزینه ای که انسان بابت آن‌ها پرداخت می‌کند در مقایسه با اهمیتی که برای شناسایی مشکل و تصمیم گیری در رابطه با درمان دارند، ناچیز است.
هزینه ام آر آی نیز در مراکز خدمات ام آر آی هر ساله بسته به سایر هزینه‌ها از قبیل هزینه خرید دستگاه ام آر آی و تورم سالانه متغیر است؛ اما همواره این موضوع را در نظر داشته باشید که این روش تصویربرداری یکی از پیشرفته ترین روش‌ها است.
مراقبت‌های لازم پس از انجام ام آر آی
اگر شما یا یکی از عزیزانتان قصد مراجعه به یک مرکز تصویربرداری ام آر آی را دارید، نکات زیر را پس از انجام تصویربرداری در نظر داشته باشید؛
- ممکن است با نظر پزشک از داروهای آرام بخش در شما استفاده شده باشد، منتظر بمانید که اثر داروها از بین برود؛
- در صورتی که تأثیرات داروهای بیهوشی در شما زیاد است و زمان زیادی طول می کشد که اثرات آن از بین برود، حتما با همراه از مرکز خارج شوید؛
- بهتر است از رانندگی بعد از انجام ام آر ای بپرهیزید؛ زیرا با توجه به عوارض سرگیجه احتمال خطر برای شما وجود دارد؛
- اگر اگزما و خارش و سایر موارد آلرژیک در شما زیاد بود و مدتی به طول انجامید، بهتر است که به پزشک اطلاع دهید.
در پایان
تصویربرداری مغناطیسی یا ام آر آی یک روش تصویربرداری بسیار پیشرفته است که استفاده از آن در حوزه پزشکی باعث سهولت درمان و شناسایی بسیاری از بیماری‌ها شده است.
این روش نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری کم خطر تر است؛ زیرا در آن از اشعه‌های یونیزه استفاده نمی‌شود. در سایر روش‌ها از قبیل رادیوگرافی معمولی یا سی تی اسکن بدن تحت تأثیر اشعه ایکس قرار می‌گیرد. بنابراین ام آرآی روشی کم خطر تر و دقیق تر است.
این روش تصویربرداری عمدتا تصاویری واضح از بافت‌های نرم بدن از قبیل غضروف‌ها، قلب و رگ‌های خونی در اختیار قرار می‌دهد.
ارزیابی تومورهای سرطانی در مراحل اولیه که با روش‌های دیگر قابل شناسایی نیستند در این روش راحت تر است.
با توجه به اینکه اساس کار ام آر آی قرار گرفتن بیمار در معرض یک میدان مغناطیسی خارجی است، لازم است که از بردن هر گونه اشیا فلزی که تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار می‌گیرند، به داخل اتاق تصویربرداری جدا خودداری شود.
در صورتیکه در بدن شما اجسام فلزی از قبیل ترکش، ایمپلنت و اجسا‌می از این قبیل وجود دارد، لازم است که قبل از شروع تصویربرداری به پزشک اطلاع داده شود.